Bill Price'tan Kelt Mitolojisi

Neden bilmiyorum bu "Kelt" konusu ilk duyduğumdan beri - ki ne zaman ve ne şekilde olduğuna dair hiçbir fikrim yok - müthiş ilgimi çeken bir konu. Hani böyle nedenini bilmeden sevmek gibi, ilk defa karşılaşıp konuştuğunuz biriyle sanki yüzyıllardır bir arada olduğunuzu hissetmek gibi. Tuhaf bir şekilde, daha tam olarak ne olduğunu bilmediğim zamanlardan beridir Keltler ilgili her şeyi takip ediyorum bu yüzden. Hepsi, onlarla ilgili her şey olduğundan daha gizemli, daha mistik, daha ilginç geliyor. Okuyorum, dinliyorum, izliyorum. Sonra da bir mutlu oluyorum, bir coşku duyuyorum içimde.
İnternet elimin altında olduğundan ilk zamanlar araştırmalarımın çoğunu buranın uçsuz bucaksız ama yalan yanlışla dolu dünyası oluşturuyordu. Daha bilimsel ve düzenli incelemelerime son yıllarda kitaplarla devam ediyorum. İlk olarak aslında, National Geographic Türkiye'nin Mart 2006 sayısındaki "Kelt Dirilişi" makalesiyle başladım. "Kelt uygarlığı yıllar önce yok olmuşsa kime ne? Dilleri, müzikleri ve isyankar ruhları hala Avrupa'nın Atlas Okyanusu kıyılarında yaşıyor." diyordu makalenin girişinde. Oradan aldığım ipucuyla İskoçya ve İrlanda kıyılarına yol açtım ben de araştırmamda. OTH'nin o fantastik "voiceover"larından birinde işittiğim dizeler de William Butler Yeats'e götürünce aklımı, onun yazdığı "Kelt Şafağı [The Celtic Twilight]"na kadar ulaştım. Ardından Fransa'da tarihsel bilim ve filoloji dersleri veren Venceslas Kruta'nın yazdığı, bizde ufak bir cep kitabı olarak yayınlanan "Keltler [Les Celtes]"i okudum. Bu arada o kadar çok kaynak, o kadar çok yayın var ki Keltler hakkında hangi birine yöneleceğimi şaşırdım. Bu sırada tesadüfen, D&R'da rafların arasında dolanırken "Kelt Mitolojisi"ni gördüm. Uygarlığın biraz da bu kısmına göz atayım dedim hemen.

Bill Price'ın yazdığı kitap 2008'de İngilizce olarak ilk basıldığında Pocket Essentials'tan çıkma. Orijinal adı "Celtic Myths" olmasına rağmen ve hatta içinde bu adı neden aldığına dair Price'ın bir açıklaması olmasına rağmen bizimkiler Kelt Mitolojisi demeyi uygun görmüşler. Kalkedon Yayınları'nın bu mayıs 2011 baskısı adı dışında esasında oldukça güzel ve temiz bir basım. İçinde nerdeyse hemen hiç imla-yazım hatası yok. Ama Türkçe'ye çeviren Cumhur Atay'ın çevirisi biraz anlaşılmaz gibi geldi bana. Ya da belki orijinalinde Bill Price bu kadar karmaşık yazmıştır, günahını almayalım :p
İçerik açısından da pek beklediğim gibi çıkmadı kitap. Aslında ilk başta yaptığı mitoloji nedir, kimdir, ne değildir, nasıldır gibi konulardan bahsettiği giriş kısmı oldukça iyiydi.

Fakat mitler elbette anlattıkları dünyayı özellikle neyin doğru ya da neyin yanlış olduğu bakımından ele almaz. Aynı şekilde romanlar ve filmler de mutlaka doğrudan realiteyle ilgilenmezler.
(...)
Mitler genel olarak modern roman ya da sanat gibi, başka türlü anlaşılmaz olabilecek bir şeyi anlatmaya çalışmanın ve hayatın karmaşıklıkları ve değişiklikleri içerisinde en azından bir dereceye kadar anlam ve anlayış sağlamanın bir yolu olarak görülebilir.
(...)
Öyleyse bu anlamda mitoloji tarihle ilişkilendirilemez.(...)Mitoloji bir anlamda bir zamanlar olmuş ama her zaman olmuş bir olaydır.

Sonrasında biraz da Keltlerin kim olduklarını, nerden geldikleri, nereye gittiklerine dair bir kısım yer alıyor. Böyle bir girişin ardından ben kendi adıma, Yunan mitolojisi anlatımlarında olduğu gibi bir tür yaratılıştan-gelişmeye-tanrılara-festivallere doğru bir anlatım beklemiştim. Ama Price giriş bölümlerinden sonra yazılı ve sözlü anlatımları ayırtediyor, bir miktar kronolojik olan bir dönemlendirmeye gidiyor. 4'e ayırdığı dönemlerin her birinde de önce özelliğini, ardından ilgili mitolojik hikayeyi anlatıyor. Tüm bunları kendisinin de belirttiği üzere, İrlanda'yı baz alarak yaptıktan sonra Galler, İskoçya, Mann, Brittany ve Cornwall'a geçiyor. Ancak oralardaki kaynak eksikliğinden dolayı - diye belirtiyor Price - sadece birkaç birşey dinleyebiliyoruz. En son olarak da hakkı yenemeyecek, güzel bir Kaynakça bırakıyor elimize.

Keltler İrlanda ve Britanya Adaları'nın batı kıyıları, kendilerini Fransız'dan çok Breton olarak düşünen Brittany sakinleriyle birlikte, ismen Galler, İskoçya, Cornwall ve Man Adası sakinleridir.
(...)
Avrupa Demir Çağı ve Yunanistan ve Roma'nın klasik yükseliş döneminde Keltler, Orta Avrupa'da Roma İmparatorluğu'yla kuzeyin Germen kabileleri arasında, batıdaki İberik Yarımadası'ndan doğuda şimdi Türkiye'nin bir parçası olan Anadolu'ya kadar muazzam bir hilali işgal etmekteydiler.

Dediğim gibi beklediğim şekilde çıkmadı kitap ama kötü değildi, sadece tatmin etmedi diyebilirim. Bir de hakikaten karmaşık geldi anlatımı bana. Aslında Price çoğu yerde çok içten, konuşur gibi yazıyor, kendi hikayesinden başlıyor hatta anlatmaya, o derece. Ama nedense cümleleri tekrardan dönüp okumak zorunda kaldım, sayfada ilerledikçe biz neyden bahsediyorduk şimdi diye başa bakıp durdum. Ya cidden çok yorgun vaktime denk geldi, ya da dili pek anlaşılır değildi dediğim gibi. Yine de "Kelt Mitoloji", Kelt konusuna içerikli bir bakış atmak ve en eski hikayelerden günümüze kalanları toplu bir şekilde düzgünce okumak için iyi bir rehber.

Şarkının anlattığı hikaye basittir, ama yüzeyin hemen altında dünya hakkında atalardan bize kadar gelen düşünme şekline imalar bulunmaktadır. Bunları dinlemeyi ya da dinlememeyi tercih etmemiz elbette tamamen başka konudur.

 (Keltler-Les Celtes, Venceslas Kruta, Dost Kitabevi Yayınları, Türkçesi İsmail Yerguz, Ocak 2009, 140 sayfa
Kelt Şafağı-The Celtic Twilight, William Butler Yeats, Dost Kitabevi Yayınları, İngilizce'den çeviren Ali Karabayram, Ağustos 2000, 142 sayfa.)